Idar Handagard er ein av dei mange kulturarbeidarane som gjorde frå-haldsrørsla til noko meir enn berre ei rørsle som arbeidde for å hindre omsetting og bruk av rusmiddel.
Han var fødd i Kristiansund og rekna seg som nordmøring, enda han berre var 12 år gammal då han flytta derifrå til Bergen. Frå 1893 studerte han medisin i Kristiania, og han fekk ein flott eksamen i 1905. Men ved sidan av medisinstudiet dreiv han forsking på andre felt, og i 1907 fekk han Kongens gullmedalje for ei avhand-ling om norske plantenamn. Same året fekk han og pris for den første nynorske læreboka i helselære: "Mannalikamen og helsa",ei bok som etter kvart kom i mange opplag.
I studietida engasjerte han seg aktivt i fråhaldsarbeid. Han gav opp den kristne grunngjevinga for fråhaldsstandpunktet som han hadde med seg heimanfrå, men la vekt på den naturvit-skapelege og etiske. Han skreiv dikt og bokmeldingar i "Menneskevennen", bladet til DNT, og han var med og fekk liv i Studentavholdslaget i Oslo igjen, som fekk ei stordomstid i dei åra Handagard var drivkrafta, på 1890-talet. Også i Oslo Avholdslag var han med, og fekk m.a. i gang amatør-teaterverksemd der.
Etter kvart var det som skribent og diktar Idar Handagard først og fremst blei kjent, og mykje av engasjementet vart knytt til målrørsla og aktivt arbeid for nynorsken. I 1905 stod han på ytterste venstre fløy i striden om sjølvstende og kongedømme, og han hadde mykje sans for Oscar Nissen, DNT-leiaren 1879-87 som vart leiar av Arbeiderpartiet frå 1906-11.
Idar Handagard kom ikkje til å praktisere som lege, men ville leve av måldyrkingsarbeid i medisin og botanikk. Han gav ut over eit halvt hundre bøker: lærebøkene i helselære og hygiene og fagbøker som "Doktorboki" (1913), "Vanlege sjukdomar" (1925), "Saftboki" (1915) og bøker med historiske og litteraturhistoriske emne. I 1932 gav han ut den første norske verselæra "Norsk verslæra", som i mange år var nytta som lærebok på universitetet. Idar Handagard var frå 1932 statsstipendiat som vitskapsmann.
Fråhaldsrørsla kom til å ha stor og varig glede av kunnskapane og skriveevna til Idar Handagard. Han skreiv ei lang rad artiklar frå fråhaldsrørslas historie, m.a. om "Afholds-arbeidet ved Kristiania Universitet" (1902), om Oscar Nissen (1943), Asbjørn Kloster (1950), Fredrik Tobias Knudsen (1927) og Carl Reynolds (1951), og om "Brennevinet. Kva tid kom det inn i Noreg? Når vart det ein vanleg rusdrykk her i landet?" (1951). Spesielt interessant er det litteraturhistoriske verket "En samfunds-ide og dens digtere I - II" som kom i 1915 saman med ein "Anthologi". Mange diktsamlingar gav han og ut, både på nynorsk og bokmål, og fleire av dikta er klassikarar i songbøkene i fråhalds-rørsla, t.d. "Syng vor sag i toner frem / syng den lydt og længe!"
Kjelder:
Handagard, I: Afholdsarbeidet ved Kristiania universitet. Afholdsvennernes Aarbog 1902
Bakken O./ Sundet O.: "Idar Handgard - mannen og
livsverket hans". Globusforlaget 1944
Johnsen,H.:Norsk Avholdslitteratur II. Oslo 1954.
Søraa, Ø: Idar Handagard 85 år. (Folket 7/8-1959)
Norsk Allkunnebok bd. 5 (1953)
BIBSYS Søkeresultat Nasjonalbiblioteket.